Het gaat hier niet over "gemeenplaats / beeldspraak die door veelvuldig gebruik versleten is", maar drukvormen. Een (hoogdruk)cliché is een vlak plaatje met daarop een reliëf dat door een fotografische techniek is ontstaan.
In de tijd dat hoogdruk (boekdruk) nog de meest gangbare commerciële druktechniek was, moesten afbeeldingen worden gegraveerd uit koper of hout. Een soort monnikenwerk dat overigens nog steeds wordt beoefend door matrijsmakers, diepdrukkende kunstenaars en wellicht nog een enkele edelsmid. Dat graveren ging met de hand. Met een ontwerptekening als basis werd in het metaal (of heel dicht hout) gesneden, met vaak een enorme loep voor het gezicht en een burijn in de hand. Naar gelang de druktechniek (hoogdruk of diepdruk) werden de lijnen uitgespaard of uitgesneden.
Met de opkomst van de fotografie en de daarbij horende chemicaliën brak ook voor drukkers een mooie tijd aan. Met een lichtgevoelige laag op het koper of zink (hout doet niet meer mee) is het mogelijk een negatief te belichten. De niet belichte delen werden uitgespoeld waardoor het metaal bloot kwam te liggen. Door middel van etsen (met zuur metaal wegbijten) ontstond zo een reliëf.
E wordt nog steeds commercieel hoog gedrukt. Bijvoorbeeld flexografie, voor moeilijk te drukken oppervlakten, met een flexibele hoogdrukvorm.
Die clichés zijn niet meer van metaal, maar van kunststof. het belichten is in principe niet veranderd, maar nu is het materiaal door en door lichtgevoelig en hoef je niet meer te etsen. Deze zogenaamde polymeerclichés zijn na belichten met (warm) water uit te spoelen.
Het belichten gebeurt met ultraviolet licht. Daar zijn speciale lampen voor te koop, maar als je even naar het kringloopcentrum gaat vind je daar vast nog wel een gezichtsbruiner. Daar komt ook ultraviolet licht vanaf.
Polymeerplaatjes zijn te koop bij verschillende leveranciers van grafische materialen en het negatief dat je nodig hebt om de drukvorm te maken kun je ook uit een laserprinter laten komen. Wel twee keer op transparant afdrukken en dan op elkaar leggen, want het zwart van een laserprinteruitdraai is in de meeste gevallen niet donker genoeg om het licht tegen te houden.
Er zijn overigens nog drukkerijen die zelf polymeerplaatjes kunnen maken. Neem daarvoor contact op met uw plaatselijke drukker.
In het artikel 'zelf-stempels-maken' op deze site meer over stempels en clichés
